Instytucja Gravamen w postępowaniu karnym

Instytucja gravamen służąca skarżeniu krzywdzących decyzji procesowych przez uprawnione podmioty procesowe jako przedmiot zainteresowania nauki prawa karnego procesowego nie była jak dotąd przedmiotem szczegółowego zainteresowania tej nauki. Ta swoista broń procesowa stron nie stanowiła odrębnego przedmiotu zainteresowań badawczych w nauce prawa karnego procesowego. Nie analizowano jej w sposób kompleksowy, poprzestając na wybranych elementach, co stwarza w tym zakresie określone trudności. Wybiórcza analiza tła instytucji gravamen, którym jest postępowanie odwoławcze jest celowa, bowiem ten etap procesu znalazł wyraz w licznych opracowaniach. Zatem postępowanie odwoławcze zostało omówione w stopniu niezbędnym tak, aby dać fundament rozważań o instytucji gravamen. Nieustanny rozwój tej instytucji, przejawiający się w permanentnym udoskonalaniu postępowania odwoławczego, wyznaczaniu kręgu podmiotów uprawnionych do wnoszenia środków zaskarżenia oraz określaniu decyzji procesowych podlegających kwestionowaniu przez określone strony procesowe powoduje nie tylko wzrost znaczenia instytucji, ale również konieczność rozwiązania łączących się z tym kwestii prawnych. Wszystko po to, aby osiągnąć zasadniczy cel procesu karnego, którym jest wykrycie prawdy materialnej i ukaranie sprawcy czynu zabronionego. Wzrost znaczenia gravamen spowodował również pewne zmiany w możliwości skarżenia decyzji w poszczególnych stadiach procesu karnego. Zaowocował zwiększeniem gwarancji procesowych dla oskarżonego, a także wzmocnieniem znaczenia zakazu reformationis in peius poprzez klarowne określenie zakresu i granic zaskarżenia oraz kręgu podmiotów uprawnionych do wnoszenia środków odwoławczych na korzyść i na niekorzyść oskarżonego.
Instytucja gravamen w omawianym zakresie jest tematem stale aktualnym, ulegającym licznym polemikom, bowiem dotyczy żywotnych spraw polskiego wymiaru sprawiedliwości, sfery działania obrońców i obszaru ochrony prawnej oskarżonych, jak również realizacji gwarancji procesowych obywateli Rzeczypospolitej Polskiej. Jak długo będzie istniało prawidłowo orzekające sądownictwo w przedmiocie winy i kary oskarżonego, tak długo materii tej będzie towarzyszyć problem ochrony prawnej oskarżonego przed nadmierną ingerencją ze strony organów powołanych do wymierzania sprawiedliwości, w szczególności sądów polskich.