Adresatem oddziaływania wychowawczego jest przede wszystkim młody człowiek. Z formalnego punktu widzenia ma on bowiem prawo, od siódmego roku życia, do samodzielnego korzystania z dróg publicznych w charakterze pieszego czy pasażera. Jak dalece jest on w stanie sprostać temu zadaniu, pozostaje troską rodziców i wychowawców?

Wiek wczesnoszkolny rodzi nowe wyzwania dla dziecka, a zarazem oczekiwania ze strony dorosłych. Pomimo ograniczeń rozwojowych sprzyja kształtowaniu właściwych nawyków niepodejmowania zachowań ryzykow­nych, wyzwala zdolność podporządkowania się regułom (np. szkolnym) na­rzucanym przez dorosłych. Wszystko to czyni tę grupę dzieci interesującą z punktu widzenia oceny ich dojrzałości – gotowości do przestrzegania zasad w ruchu drogowym.

Od uczestnika ruchu drogowego wymaga się postępowania zgodne­go z normą, podobnie jak od ucznia uczestniczącego w życiu szkolnym wymaga się odpowiedzialnego postępowania. Dlatego w tej pracy starano się przedstawić znaczenie kształcenia postaw moralnych w wychowaniu komunikacyjnym.

Dużo miejsca w niniejszej publikacji zajmuje prezentacja badań, szcze­gólnie prowadzonych za granicą, mających na celu przedstawienie zacho­wania dzieci z perspektywy uczestników ruchu drogowego. Informacje na ten temat pochodzą przede wszystkim z materiałów źródłowych. W polskiej literaturze fachowej jest niewiele pozycji na temat funkcjonowania dzieci w ruchu drogowym.

Przedstawiona została również strategia szkoły wobec zadań wychowa­nia komunikacyjnego w ujęciu historycznym, od okresu międzywojennego poczynając. W rozdziale trzecim zawarte są także propozycje celów i treści wychowania komunikacyjnego, charakterystyka wybranych programów nauczania z tej dziedziny. Poza tym została omówiona rola rodziny, szkoły i nauczycieli w procesie oddziaływania wychowawczego oraz podzielono się spostrzeżeniami z badań własnych.

Druga część pracy ma praktyczny wymiar. Przedstawiono w niej zapisy dotyczące zagadnienia bezpieczeństwa, w tym ruchu drogowego, w nowym Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół i propozycję materiałów wspomagających warsztat pracy nauczyciela w odniesieniu do: diagnozo­wania zagrożeń z udziałem najmłodszych użytkowników dróg, doskona­lenia form współpracy z rodzicami (seminaria, spotkania z ekspertem, wywiadówki), aranżowania w przestrzeni sali klasowej miejsca na tematykę bezpieczeństwa w ruchu drogowym, a także przygotowano propozycję sce­nariusza zajęć z tej tematyki. Dodatkowo do publikacji dołączono płytę CD z potrzebnymi formularzami dla prowadzenia diagnozy i obserwacji oraz informacjami dotyczącymi zasad przechodzenia przez jezdnię.

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat wielu autorów rozważało, jakie elementy nauki o bezpieczeństwie w zakresie ruchu drogowego należy włą­czyć do programu szkolnego, a także w jaki sposób powinno się rozmawiać o tym z uczniami. Jednak w polskiej literaturze fachowej, w charakterystyce zachowania się dziecka w ruchu drogowym, rzadko kto powołuje się na ba­dania, które dają podstawę do formułowania takich czy innych wniosków.

Z perspektywy postępu motoryzacyjnego charakterystycznego dla naszej cywilizacji potrzebna jest wiedza kompleksowa, żeby można było podejmować bardziej skuteczne działania, rzutujące bezpośrednio na poziom bezpieczeństwa na drogach.