„Wyniki II wojny światowej były dla Polski nie porażką, nawet nie klęską – były katastrofą na rzadko spotykaną w nowożytnej Europie skalę. Z tej katastrofy wyłonił się nowy naród, wyłoniło się w dużej mierze nowe społeczeństwo, które krok po kroku odbudowywało swoją pamięć, próbując zachować nieliczne nitki, jakie przetrwały i łączyły je z dziedzictwem minionych pokoleń. W czasie drugiej wojny światowej Polacy stanęli po właściwej stronie, opierali się dwom totalitaryzmom, walczyli u boku aliantów na wszystkich europejskich frontach. Heroizm wielu naszych rodaków do dziś budzi niedowierzanie i podziw, wielu wzniosło się na wyżyny moralne dostępne jedynie męczennikom. Nic dziwnego, że potworna klęska zrodziła wiele gorzkich myśli w głowach bohaterów zderzonych z cynizmem zwycięzców. Po II wojnie światowej Polacy stali się społeczeństwem homogenicznym, stali się narodem o amputowanej świadomości dotyczącej nie tylko Kresów i znaczenia Europy Środkowej i Wschodniej, ale także znaczenia i wielkości polskiej przeszłości, znaczenia wielkiego projektu cywilizacyjnego, jakim była Rzeczpospolita, czy wielkiego projektu kulturalnego, jakim był polski romantyzm”. (fragment wprowadzenia Arkadego Rzegockiego)