Kroniki Tom XIV (1885)

Czternasty tom z serii "Kroniki", powstałej w ramach edycji krytycznej Pism wszystkich Bolesława Prusa, zawiera teksty powstałe w wyniku współpracy Bolesława Prusa z „Kurierem Warszawskim” i „Krajem” w 1885 roku.

Ze wstępu Tadeusza Budrewicza: „Przez niemal cztery dekady polscy, a szczególnie warszawscy czytelnicy prasy codziennej i tygodniowej konfrontowali swoje widzenie świata oraz najbliższego otoczenia z tym, które reprezentował Prus. Tych kilka dekad w rozwoju cywilizacji zaznaczyło się rewolucyjnymi zmianami: od świeczki łojowej przez oświetlenie gazowe po elektryczność; od powozu konnego po auta spalinowe i samoloty; od fotografii statycznej, gabinetowej po taśmę filmową; od wody czerpanej wiadrami ze studni po kanalizację; od warsztatu rzemieślniczego po fabryczne molochy, w których maszyny wciąż się zmieniały; od miednicy po nowoczesne udogodnienia w zakresie higieny… Tempo tych zmian było wystarczająco duże, aby ich twórcy i użytkownicy trwali w poczuciu psychicznej płynności wszystkiego, co ważne w życiu. Kroniki Prusa mają dziś walor unikatowego dokumentu, który zarejestrował stan ducha polskiego inteligenta wobec zmian świata w końcu XIX w. i który jest jego portretem wewnętrznym. Są też dokumentem stanu kultury materialnej organizmu miejskiego, dokumentem spraw, problemów i postaw Polaków, głównie mieszkańców Warszawy (…)”.

Prus zajmował się felietonistyką przez całe swoje dziennikarskie życie. Zaczął je jako autor rubryki Na czasie w tygodniku humorystycznym „Kolce” w 1874 r. Początkowo podpisywał ją kryptonimem B.P., a od numeru 11 (z 14 marca) pod felietonami pojawił się podpis „Bolesław Prus”. W tym samym 1874 r. na krótko objął felieton Bez tytułu w „Gazecie Polskiej” i zaczął publikować stałe felietony Z ustronia w „Niwie”. Po raz ostatni jako felietonista wystąpił w 1911 r., publikując w „Tygodniku Ilustrowanym” (nr 11 z 18 marca) artykuł Szkoła i duch z podtytułem Zamiast kroniki. W ciągu tych 37 lat opublikował z górą tysiąc felietonów. Drukował je w następujących pismach:
„Mucha” – Szkice społeczne (20),
„Kolce” – Na czasie (30),
„Gazeta Polska” – Bez tytułu (2),
„Niwa” – Z ustronia (5), Na czasie (32),
„Kurier Warszawski” – Kronika tygodniowa (345),
„Ateneum” – Kronika miesięczna (21),
„Nowiny Niedzielne” – Felietony warszawskie (4),
„Gazeta Rolnicza” – W miejsce kroniki (4),
„Nowiny” – Kronika tygodniowa (21),
„Kraj” – Korespondencje z Warszawy (22),
„Kurier Codzienny” – Kronika tygodniowa (373),
„Goniec Poranny i Wieczorny” – Kronika tygodniowa (6),
„Tygodnik Ilustrowany” – Kronika tygodniowa (178).
Józef Bachórz obliczył, że Prus wydrukował ponad tysiąc kronik. Napisał ich więcej, lecz niektórych nie opublikowano (Aleksander Głowacki twierdził, iż redakcja „Kuriera Warszawskiego” „wyrzuciła” mu w sumie 23 felietony).

---