Rozprawa jest monografią, która łączy elementy biografii historycznej z analizą spuścizny pisarskiej Stefana Buszczyńskiego. Składa się z dwóch, odmiennych co do sposobu ujęcia tematu, części. W pierwszej, złożonej z trzech rozdziałów, zostały przedstawione koleje życia Stefana Buszczyńskiego (1821-1892), przedstawiciela drugiego pokolenia romantyków polskich, powstańczego naczelnika powiatu mohylowskiego w roku 1863, potem zaś emigranta politycznego oraz znanego publicysty i historiozofa, który pod koniec życia osiadł na stałe w Krakowie. Druga część rozprawy zawiera analizę spuścizny pisarskiej Buszczyńskiego. W kolejnych rozdziałach omówione zostały następujące kwestie: 1) krytyka sytuacji polityczno-społecznej w Europie drugiej połowy XIX w.; 2) projekt stworzenia Europy wolnych i zjednoczonych narodów; 3) stosunek do Rosji i ostrzeżenie przed rusocentrycznym panslawizmem; 4) koncepcja słowiańsko-madziarskiej federacji pod berłem Habsburgów; 5) apoteoza dziejowej roli Polski i krytyka krakowskiej szkoły historycznej.