Prezentowana rozprawa jest opowieścią o ludziach, dla których ogromnym osiągnięciem Polski było przyłączenie do niej ziem zachodnich i północnych, i którzy żyli przekonaniem o konieczności wykorzystania wielości szans i możliwości, jakie ten fakt przed Polską otworzył. Szanse te traktowali w kategoriach historycznych, a nie bieżących politycznych czy – tym bardziej – ustrojowych. Stąd opis ich działalności jest jednocześnie opisem zmagań z systemem, który uznawali za sprawcę tego sukcesu, ale też systemem, który stwarzał i możliwości, i stanowił ograniczenia rozwoju nowych obszarów. Niniejsza monografia zawiera więc de facto analizę prób wykorzystania przez ruch społeczny przestrzeni aktywności, którą w zmienny sposób ten system udostępniał społeczeństwu w zorganizowanych i koncensjonowanych formach.
Ze wstępu